نامه جمعیت یادگار به شورای فرهنگ عمومی ودرخواست ثبت شب یلدا
به نام خدا

یزدفردا :درتاريخ : 28/ 9 / 86 نامه ای به شماره شماره : الف / 86928 از طرف جمعیت یادگار  به حجت الاسلام والمسلمين جناب آقاي حاج آقا علي ملا نوري

مدير کل محترم دبيرخانه شوراي فرهنگ عمومي با موضوع : درخواست ثبت جشن شب چله(يلدا) در تقويم رسمي کشور به شرح زیر نوشته شد .

با سلام و احترام ، همانگونه که آگاهيد : جشن « يلدا » يا جشن « شب چله » در آخرين شب پاييز ( 30 آذر ماه ) که بلندترين شب سال نيز هست ديرزماني است که در ايران و بسياري از کشورها به شکل هاي گوناگون گرامي داشته مي شود. شادماني ، گردهمايي خانوادگي و خوردن ميوه هايي همچون هندوانه و انار و خشکبار از آيين هاي ويژه جشن يلدا است.

در هزاره هاي دور ، مردماني که در طبيعت زندگي مي کردند بر اثر مشاهده خورشيد و ماه و ستارگان و تجربه تغييرات طبيعي فصول و کوتاهي و بلندي روز و شب ، فعاليت هاي روزانه خود را بر بنيان اين پديده هاي طبيعي و دگرگوني هاي آن ها تنظيم مي کردند و از آن ها بهره هاي فراوان مي بردند.

ايرانيان دريافته بودند که از آغاز دي ماه روزها به تدريج بلندتر و شب ها كوتاه تر مي شود و خورشيد هر روز بيش تر در آسمان مي ماند و نور و گرمي مي پراکند. از اين روي در پايان آخرين شب پاييز ( درازترين شب سال ) و سپيده دم نخستين روز زمستان ، برآمدن « نخستين پرتوهاي خورشيد تابان » را که « مهر » مي ناميدند ، به عنوان لحظه « زايش مهر » جشن مي گرفتند که بعد ها جشن « يلدا » به معني زاده شدن و يا جشن « شب چله » ناميده شد و تا امروز باقي مانده است.

ايرانيان از اول دي ماه تا دهم بهمن ماه را که 40 روز است « چله بزرگ » مي نامند و از دهم بهمن ماه تا بيستم اسفند ماه را نيز « چله کوچک » مي نامند. چون در اين 40 روز دوم يا چله کوچک از شدت سرما نسبت به چله بزرگ کاسته شده است.

مي دانيم که زمين در اول دي ماه هر سال به نقطه انقلاب زمستاني خود مي رسد. نقطه اي كه در آن، ناظران نيمكره شمالي داراي كوتاه ترين روز و بلندترين شب سال بوده و بر عكس در نيمكره جنوبي بلندترين روز سال اتفاق مي افتد. اما بايد توجه داشت كه در اين شب همه ناظران نيم كره شمالي داراي طول شب يكسان نيستند و هرچه به طرف قطب مي رويم طول شب يلدا افزايش مي يابد. براي مثال درازاي شب يلدا در برخي از شهرهاي ايران (1385 ) به شرح زير است :

شهر درازاي شب يلدا
چابهار 13 ساعت و 36 دقيقه
يزد 14 ساعت و 5 دقيقه
اصفهان 14 ساعت و 9 دقيقه
تهران 14 ساعت و 26 دقيقه
مشهد 14 ساعت و 29 دقيقه
تبريز 14 ساعت و 39 دقيقه



جشن يلدا همانند ديگر جشن هاي ايراني يک جشن خانوادگي است . در اين جشن اکثر خانواده هاي ايراني با هر دين و مذهب سفره اي گسترده مي کنند و خوراکي هاي ويژه اي را بر آن مي نهند. اين خوراکي ها را در بيشتر نواحي « شب چَره » مي نامند و معمولا شامل هفت نوع ميوه و آجيل هفت مغز مي باشد. البته گاهي شمار آن ها از هفت نوع بيشتر مي شود و افزون بر آن انواع شيريني سنتي و غير سنتي نيز تهيه مي شود.

شور و شوق مردم براي خريد خوراکي هاي ويژه شب يلدا را از چند روز زودتر به ويژه در روزهاي 29 و 30 آذرماه ، در بازارها و فروشگاه هاي ميوه و آجيل مي توان ديد. معمولا اين خريدها تا پاسي از شب نيز ادامه دارد و در آخرين لحظه ها نيز کساني را مي بينيم که از سر کار برگشته و ميوه هاي شب يلدا را خريداري نموده و به خانه مي برند. از ميوهايي ويژه شب يلدا هندوانه ، انار و انگور است و در کنار آن ها از ميوه هاي تابستاني ديگر همچون سيب ، خربزه ، خيار و گاهي « بِه » استفاده مي کنند. در بين ميوه هاي شب يلدا ، هندوانه اهميت بيشتري دارد و اگر وضعيت اقتصادي خانواده ها اجازه دهد حتما آن را براي اين شب تهيه خواهند کرد زيرا بسياري باور دارند که اگر مقداري هندوانه در شب يلدا بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک يعني در سراسر زمستان سرما بر آن ها چيره نخواهد شد و بيمار نمي شوند. پژوهشگران بر اين باورند که خوردن هندوانه و انار در اين شب معنايي رمزگونه در خود نهفته دارد و هندوانه و انار سرخ و گرد نمادي از گرماي مهر در شب سرد زمستان هستند.

شب چَره يلدا همچنين شامل دانه هايي چون گندم و شاه دانه و برنجک و نخود بوداده يا برشته ( نخودچي )، و آجيل شامل تخمه هندوانه و کدو و گاهي تخمه آفتابگردان ، بادام، پسته، فندق و گردو است که در کنار آن از ميوه هاي خشک يا خشکبار همچون سنجد سرخ ، کشمش، انجير خشکه ، برگه زردآلو و توت خشکه استفاده مي شود. معمولا براي شب يلدا شام ويژه اي تهيه نمي شود و تهيه شام بستگي به وضع اقتصادي و نوع تغذيه خانواده دارد. در بيشتر خاندان ها در شب يلدا، کوچک تر ها پس از خوردن شام، براي " شب نشيني" يا " شب زنده داري " به خانه بزرگ خاندان مي روند.

يکي ديگر از رسوم شب يلدا که در بيشتر خانواده هاي ايراني متداول است ، بُردن « شب چله اي » يا هداياي ويژه شب چله ( يلدا ) براي نوعروسان و تازه دامادان است. معمولا در خانواده هايي که به تازگي بين يک زوج جوان خطبه عقد خوانده شده اما هنوز زندگي مشترک را به صورت رسمي آغاز نکرده اند ، در شب چله ( يلدا ) مادر داماد به همراه مجموعه اي از خوراکي هاي ويژه شب يلدا که با ذوق و سليقه خاصي آراسته شده اند ، هداياي ديگري همچون لباس يا پارچه و طلا تهيه نموده و براي عروس مي فرستد. اين عمل به صورت متقابل از سوي مادر عروس نيز صورت مي گيرد که البته زمان آن در برخي مناطق يک شب بعد از شب چله و در بيشتر مناطق نخستين شب چله پس از آغاز زندگي مشترک زوج جوان در خانه بَخت خواهد بود. در سده هاي اخير فال گرفتن از ديوان حافظ ( شاعر و عارف بزرگ ايراني ) نيز در شب يلدا و در برخي از خانواده ها مرسوم شده است.

ضرورت ثبت يلدا در تقويم رسمي کشور :

جشن يلدا ميراث فرهنگي و طبيعي مشترک همه ايرانيان است که در خانواده هاي ايراني از هر قشر و با هر دين و مذهب برگزار مي شود. يلدا جشني است که در آن مردمان به انتظار سپيده دم و دريافت گرماي مهرتابان مي نشينند و اين گرماي زندگي بخش را که از طبيعت گرفته اند به همديگر هديه مي دهند . شناسايي بهتر و ثبت اين جشن کهنسال که پس از نوروز يکي از فراگيرترين جشن هاي همه ايرانيان است و برپايي همه ساله آن زمينه نزديکي و همدلي همه اقوام و تيره هاي ايراني را فراهم آورده است ، امکان پاسداشت ارزش هاي فرهنگي اين جشن و انتقال بهتر آن به نسل هاي آينده را فراهم خواهد ساخت.

لذا امضا کنندگان ذيل اين درخواست که همگي از سازمان هاي مردم نهاد فعال در زمينه حفظ ميراث فرهنگي و طبيعي از سراسرکشور هستند ، خواهشمندند تا شوراي فرهنگ عمومي به نشانه حرمت نهادن به ارزش هاي فرهنگي و تاريخي مشترک بين همه ايرانيان با نظر مساعد نسبت به ثبت جشن شب چله(يلدا) در تقويم رسمي کشور اقدامات لازم را اعمال نمايد.
جمعیت دوستداران میراث فرهنگی یزد (یادگار)

یزدفردا

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا